Mimo wyroków TSUE, z odsetkami w sprawach frankowych nadal bywa różnie

W ostatnich latach sądy krajowe i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) prezentowały różne stanowiska co do okresu, za jaki należą się kredytobiorcom odsetki za opóźnienie od kwoty zasądzonej od banku w sprawach frankowych. Choć wyroki TSUE z 2023 r. miały ostatecznie rozwiać wątpliwości w tej kwestii – na korzyść kredytobiorców, to jednak nadal obserwujemy rozbieżności i niekorzystne dla kredytobiorców orzecznictwo polskich sądów w zakresie odsetek za opóźnienie od kwoty spłacanych przez frankowiczów rat.

Sytuacja przed wyrokami TSUE z 2023 r.

Rozpoznając sprawę dotyczącą kredytu frankowego, sąd nie tylko ustala, że umowa była nieważna. Sąd wyrokiem zasądza również na rzecz kredytobiorcy (lub kredytobiorców) od banku kwotę uiszczonych przez frankowiczów rat kapitałowo-odsetkowych w wykonaniu nieważnej umowy kredytu. Od tej zasądzonej kwoty bank powinien również zapłacić kredytobiorcy odsetki za opóźnienie.

Wątpliwości budziło natomiast (i jak się okazuje – budzi nadal), od jakiej daty należy zasądzić wspomniane odsetki za opóźnienie. Sądy polskie nie rozstrzygały tej kwestii jednolicie.

Przed wyrokami TSUE z grudnia 2023 r. stanowiska polskich sądów były różne – zasądzano od banku na rzecz kredytobiorców odsetki za opóźnienie od dnia wezwania banku do zapłaty albo od daty wniesienia pozwu (do dnia zwrotu przez bank kredytobiorcy zasądzonej kwoty). Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. (sygn. akt: III CZP 6/21) wprowadziła w kwestii odsetek istotną zmianę. Zgodnie ze wspomnianą uchwałą, odsetki od kwot należnych kredytobiorcom frankowym miały być naliczane dopiero od momentu złożenia przez kredytobiorcę (lub kredytobiorców) oświadczenia o świadomości skutków prawnych stwierdzenia nieważności umowy kredytu. Oświadczenie to składane jest podczas procesu po pouczeniu Powoda przez sąd o skutkach nieważności umowy. Do złożenia omawianego oświadczenia przez Powoda dochodziło często dopiero na ostatniej rozprawie. Z uwagi na obciążenie sądów i długotrwały proces, takie oświadczenie Powodowie mogli złożyć nawet rok lub dwa lata po wniesieniu pozwu. Ta zmiana oznacza, że kredytobiorcy tracili znaczną część odsetek, które mogłyby im przysługiwać – za okres od wezwania banku do zapłaty do dnia złożenia oświadczenia o świadomości skutków nieważności umowy kredytu w trakcie procesu. W praktyce oznaczało to utratę nawet kilkunastu tysięcy złotych dla kredytobiorcy. Uchwała Sądu Najwyższego wzbudziła w zakresie odsetek za opóźnienie wiele kontrowersji. Krytycy wskazywali, że jest ona niesprawiedliwa dla konsumentów – kredytobiorców i stoi w sprzeczności z orzecznictwem unijnym oraz z funkcją ochronną Dyrektywy 93/13.

Podnoszono również, że odsetki za opóźnienie powinny być naliczane od momentu, w którym bank dowiaduje się o swoim zobowiązaniu wobec frankowicza, czyli od dnia otrzymania wezwania do zapłaty (lub reklamacji) albo pozwu.

Wyroki TSUE z 2023 r. a odsetki w sprawach frankowych

Przełomowe znaczenie dla omawianej problematyki miały wyroki TSUE wydane w 2023 r. W wyroku z dnia 15 czerwca 2023 r. w sprawie o sygn. akt C-520/21 Trybunał jednoznacznie wskazał, że odsetki od kwoty zasądzonej na rzecz kredytobiorcy w sprawie o kredyt frankowy powinny być naliczane co najmniej od dnia żądania przez kredytobiorcę zapłaty. Konkretyzując, odsetki za opóźnienie powinny być zasądzone od dnia następnego po terminie zapłaty wskazanym w wezwaniu do zapłaty skierowanym do banku. a w przypadku jego braku – od dnia doręczenia bankowi pozwu. Wyrok z 7 grudnia 2023 r. w sprawie C-140/22 uderza w dotychczasową praktykę polskich sądów, które wymagały od kredytobiorców składania oświadczenia o świadomości skutków stwierdzenia nieważności umowy, aby móc skorzystać z ochrony konsumenckiej. TSUE jasno wskazał, że taka praktyka jest sprzeczna z dyrektywą 93/13 i nie jest konieczna. Zatem na gruncie omawianego orzeczenia, sądy polskie powinny odstąpić od opisanej powyżej praktyki zasądzania na rzecz Powoda odsetek za opóźnienie dopiero od dnia złożenia przez kredytobiorcę w trakcie procesu oświadczenia o świadomości skutków stwierdzenia nieważności umowy kredytu.

Wyrok z dnia 14 grudnia 2023 r. w sprawie C-28/22 reguluje głównie kwestię przedawnienia roszczeń banku. W zakresie odsetek za opóźnienie TSUE wskazał ponadto, że zgłoszenie przez bank zarzutu zatrzymania nie może oznaczać automatycznego wstrzymania naliczania odsetek za opóźnienie na rzecz konsumenta.

Wyroki TSUE znacząco wzmacniają pozycję kredytobiorców frankowych w sporach z bankami. Kredytobiorcy powinni być świadomi swoich praw i korzystać z dostępnych im narzędzi prawnych, aby uzyskać sprawiedliwe rozliczenie.

Nadal istnieją rozbieżności w orzecznictwie polskich sądów co do odsetek

Grudniowe orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) niewątpliwie stanowią istotny krok w kierunku doprecyzowania kwestii naliczania odsetek w sprawach kredytów frankowych. Mimo jednoznacznego stanowiska TSUE, w praktyce sądowej nadal obserwuje się rozbieżności w orzecznictwie w tym zakresie.

Nadal w orzecznictwie aktualny jest problem co do ustalenia momentu, od którego należą się kredytobiorcom odsetki ustawowe za opóźnienie. Niektóre składy sądowe nadal zasądzają odsetki od momentu oświadczenia klienta o świadomości skutków nieważności umowy albo od dnia wyrokowania. Zdarzają się również orzeczenia, w których sąd istotnie ogranicza roszczenie odsetkowe, zasądzając je od momentu oświadczenia Powoda co do stwierdzenia nieważności umowy kredytu do momentu zgłoszenia zarzutu zatrzymania przez bank. Inne składy konsekwentnie stosują wytyczne TSUE, przyznając odsetki od wezwania do zapłaty przed wszczęciem procesu. Rozbieżności w orzecznictwie powodują niepewność prawną dla kredytobiorców frankowych, ale też różnicują wyniki postępowania i kwoty uzyskiwane realnie przez frankowiczów. Brak jednolitego stanowiska sądów utrudnia przewidywanie wyniku sprawy i może prowadzić do wydłużenia postępowań.

Podsumowanie

Wyroki TSUE z 2023 r. jednoznacznie wskazują, że odsetki w sprawach frankowych należy naliczać co najmniej od dnia wezwania banku do zapłaty przez kredytobiorcę, a w przypadku jego braku – od dnia doręczenia bankowi pozwu. Niestety, nadal zdarzają się orzeczenia polskich sądów odbiegające od tej zasady. Kredytobiorcy, którzy otrzymali niekorzystny wyrok w zakresie odsetek, powinni rozważyć wniesienie apelacji.

Należy pamiętać, że walka o sprawiedliwość w sprawach frankowych wymaga cierpliwości i determinacji. W razie wątpliwości co do naliczania odsetek w ich sprawie, kredytobiorcy powinni skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w sprawach frankowych.