Jakie są wady i zalety unieważnienia umowy kredytu frankowego?

W ostatnich latach sporo kredytobiorców frankowych zdecydowało się na unieważnienie swoich umów kredytowych. Motywacją zaciągnięcia tego typu kredytów było uzyskanie przez kredytobiorców dostępu do stosunkowo taniego kredytu hipotecznego, jednakże w praktyce okazało się, że kredyty frankowe były obarczone wysokim ryzykiem związanym ze zmianą kursu franka szwajcarskiego. Postanowienia umów frankowych dotyczące przeliczania kwoty kredytu po kursie franka szwajcarskiego okazały się mieć charakter niedozwolony w świetle przepisów kodeksu cywilnego oraz prawa Unii Europejskiej. Sądy zaczęły masowo stwierdzać nieważność takich umów kredytowych, co zachęca kredytobiorców, którzy nie zdecydowali się jeszcze na złożenie pozwu, do dochodzenia swoich spraw na drodze sądowej. 

W konsekwencji najnowszego orzecznictwa sądów krajowych oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w 2023 r. liczba pozwów w sprawach dotyczących kredytów frankowych ciągle wzrasta i coraz więcej kredytobiorców domaga się stwierdzenia nieważności zawartej umowy kredytowej we frankach szwajcarskich. Niezwykle istotne pozostaje świadome podjęcie decyzji o wystąpieniu na drogę sądową celem unieważnienia umowy kredytu frankowego. W dzisiejszym artykule podsumujemy skutki unieważnienia umowy kredytu frankowego, a także wady i zalety takiego rozwiązania według stanu na 2023 rok.

Unieważnienie umowy kredytu

Pozew dotyczący stwierdzenia nieważności umowy kredytu można rozważyć zarówno w przypadku umowy kredytu indeksowanego, jak również denominowanego do franka szwajcarskiego. Aktualnie w orzecznictwie krajowym nie budzi już wątpliwości możliwość unieważnienia umowy kredytu frankowego wskutek zastosowania w nim klauzul niedozwolonych oraz stwierdzenia, że po ich wyeliminowaniu umowa nie może być dalej wykonywana. Sądy w wydawanych orzeczeniach kwestionują stosowane przez banki zapisy dotyczące przeliczania kwoty kredytu i wysokości jego rat na franki szwajcarskie, po kursie ustalonym jednostronnie przez bank, uznając odpowiednie zapisy umowy kredytowej za nieważne. 

Na czym polega unieważnienie umowy kredytu? 

Unieważnienie umowy kredytu frankowego oznacza, że umowa jest traktowana tak, jakby nigdy nie została zawarta. Wskutek stwierdzenia nieważności umowy kredytu frankowego strony (bank i kredytobiorca) zobowiązane są do rozliczenia – zwrotu wzajemnych świadczeń. W konsekwencji unieważnienia umowy kredytu, kredytobiorca jest zwolniony z obowiązku dalszej spłaty kredytu, a bank jest zobowiązany do zwrotu kredytobiorcy wszystkich wpłat, które zostały dokonane w związku z kredytem. Strony muszą się zatem rozliczyć wzajemnie z tego co sobie świadczyły – kredytobiorca z kwoty kapitału otrzymanej od banku, a bank z kwoty wpłaconej przez kredytobiorcę tytułem spłaty rat kredytu. W przypadku umów, które były wykonywane przez dłuższy okres, np. kilkunastu lat, często okazuje się, że występuje nadpłata i to bank musi zwrócić kredytobiorcy odpowiednią sumę, jeżeli strony dokonają wzajemnego potrącenia wierzytelności. W przeciwnym razie to bank w odrębnym postępowaniu może żądać od kredytobiorcy zwrotu kwoty udzielonego kredytu.

Przesłanką do wytoczenia powództwa przeciwko bankowi jest występowanie w umowie kredytowej niedozwolonych klauzul umownych. Sąd stwierdzając ich sprzeczność z przepisami prawa usuwa je z umowy, co oznacza, iż nigdy nie wiązały one ani kredytobiorcy ani banku. Jeżeli po eliminacji tych klauzul umowa nie nadaje się do wykonywana (czyli nie można ustalić zasad spłaty kredytu ani wysokości rat) to sąd stwierdzi jej nieważność w całości. Jak już wspomniano, to z kolei aktualizuje obowiązek obu stron do dokonania rozliczeń – wzajemnego zwrotu świadczeń. Bank zwraca zatem kredytobiorcy wszystkie dokonane dotychczas wpłaty.

Przed złożeniem pozwu o unieważnienie umowy kredytu frankowego należy zadbać o kilka kwestii, a mianowicie:

• zebrać dokumenty dotyczące kredytu, w tym umowę kredytową, harmonogram spłat, zaświadczenia o wysokości zadłużenia, a także wszelkie inne dokumenty związane z kredytem,
• złożyć reklamację w banku, w którym został zaciągnięty kredyt,

a także warto skonsultować się z prawnikiem, który specjalizuje się w sprawach frankowych, aby ocenić możliwość unieważnienia umowy kredytu.

Zalety i wady unieważnienia umowy kredytu frankowego

Aktualne orzecznictwo, zarówno sądów krajowych, jak i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, ukształtowało w stosunku do banków tzw. sankcję kredytu darmowego – kredytobiorca zwraca bankowi tylko kapitał udzielonego kredytu, natomiast bank zwraca kredytobiorcy wszystkie wpłaty uiszczone tytułem spłaty kredytu. Jest to rozwiązanie  korzystne ekonomicznie dla kredytobiorcy, bowiem jego sytuacja niejako powraca do stanu sprzed zawarcia umowy. Bank nie może dochodzić wynagrodzenia za korzystanie za kapitału kredytu. Orzecznictwo wywodzi zakaz dochodzenia wynagrodzenia za korzystanie z kapitału przez banki z zasad współżycia społecznego, bowiem sprzeczne z tymi zasadami i niedopuszczalne byłoby, aby bank czerpał korzyści ze stosowania niedozwolonych klauzul w umowach kredytowych. 

Zalety unieważnienia umowy kredytu frankowego:

• kredytobiorca nie jest zobowiązany do dalszej spłaty kredytu;
• sankcja kredytu darmowego – kredytobiorca odzyskuje od banku wszystkie uiszczone spłaty, a zwraca bankowi kwotę kapitału kredytu;
• możliwość wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej nieruchomości.

Unieważnienie umowy kredytu frankowego ma również wady. Przede wszystkim jest to długi czas postępowania oraz środki finansowe, które należy zabezpieczyć na potrzeby postępowania oraz spłaty kapitału, w przypadku, gdy suma spłaconych rat jest niższa niż kwota kapitału kredytu. Sądy rozpatrujące sprawy frankowe są wyjątkowo obciążone napływającymi stale sprawami, co powoduje, że czas do ich prawomocnego rozstrzygnięcia może wydłużyć się nawet do kilku lat.

Należy przygotować się na to, że rozstrzygnięcie nie nastąpi przez Sądem I instancji, bowiem banki zazwyczaj zaskarżają zapadłe w rozstrzygnięcia. Dodatkowo istnieje ryzyko, że bank skorzysta z zarzutu zatrzymania, co rodzi ryzyko, że konieczne będzie zabezpieczenie środków finansowych na zwrot bankowi kwoty udzielonego kredytu (kapitału) zanim bank zwróci kredytobiorcy uiszczone dotychczas spłaty.

Wady unieważnienia umowy kredytu frankowego:

• długi czas trwania postępowania;
• koszt postępowania sądowego;
• ryzyko uznania przez sąd zgłoszonego przez bank zarzutu zatrzymania, a w konsekwencji konieczność zabezpieczenia środków na zwrot bankowi kwoty udzielonego kredytu zanim kredytobiorca otrzyma zwrot dotychczasowych spłat.

Podsumowanie

Unieważnienie umowy kredytu powiązanego z frankiem szwajcarskim to rozwiązanie prawne, które ma zarówno zalety, jak i wady. Największą korzyścią jest tzw. sankcja darmowego kredytu oraz możliwość wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej nieruchomości. 

Należy jednak pamiętać, że unieważnienie umowy kredytu frankowego może mieć również pewne negatywne konsekwencje, takie jak długi czas trwania postępowania, jego koszty oraz ryzyko konieczności zabezpieczenia środków należności banku z tytułu zwrotu kapitału kredytu. Z tych względów niezwykle istotne jest skonsultowanie się ze specjalistą, który przed podjęciem decyzji o wniesieniu pozwu o unieważnienie umowy kredytu frankowego dokładnie przeanalizuje wszystkie za i przeciw wniesieniu powództwa i zaproponuje najkorzystniejsze rozwiązanie.