Przedawnienie roszczeń w sprawach frankowych

Z biegiem lat, liczba spraw wszczynanych przez kredytobiorców w celu dochodzenia swoich praw w związku z zawartymi umowami o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty obcej, a przede wszystkim franka szwajcarskiego (CHF) wcale nie maleje. I chociaż orzecznictwo krajowe i unijne jest dla kredytobiorców bardzo korzystne, to jednak upływ czasu od dnia zawarcia umowy może wiązać się z ryzykiem przedawnienia roszczeń. Warto pochylić się nad tą kwestią, dlatego poniżej omawiamy instytucję przedawnienia, w szczególności z perspektywy kredytobiorcy-konsumenta.

Pojęcie przedawnienia i jego znaczenie

Przedawnienie to instytucja prawna, która powoduje, że po upływie określonego terminu nie można dochodzić danego roszczenia przed sądem. Przede wszystkim należy wskazać, że przedawniają się tylko roszczenia majątkowe. Zgodnie z art. 120 kodeksu cywilnego, termin przedawnienia rozpoczyna swój bieg od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Roszczenie staje się wymagalne w dniu, w którym najwcześniej wierzyciel mógł dochodzić od dłużnika wykonania zobowiązania.

W przypadku roszczeń z tytułu nieważnej umowy kredytu frankowego kluczowe znaczenie ma ich rozróżnienie na te o charakterze majątkowym i niemajątkowym. Najczęściej bowiem sprawa frankowa dotyczy obu wskazanych wyżej typów, a mianowicie:

• ustalenia nieważności umowy kredytu frankowego (roszczenie niemajątkowe),
• oraz zapłaty – zwrotu przez bank spłaconych przez kredytobiorcę rat kapitałowo-odsetkowych i kosztów okołokredytowych (roszczenie majątkowe).

Zgodnie z art. 117 kodeksu cywilnego, roszczenia niemajątkowe nie ulegają przedawnieniu, co oznacza, że kredytobiorca może dochodzić przed sądem ustalenia nieważności umowy kredytu frankowego bez względu na upływ czasu. Zatem, przedawnieniu ulega jedynie drugie z przedstawionych roszczeń kredytobiorcy, a mianowicie o zapłatę.

Termin przedawnienia roszczeń kredytobiorcy o charakterze majątkowym

Termin przedawnienia jest różny dla różnych rodzajów roszczeń. Zgodnie z art. 118 kodeksu cywilnego ogólny termin przedawnienia roszczeń wynosi obecnie 6 lat. Należy jednak pamiętać, że przed 9 lipca 2018 r. termin ten wynosił 10 lat.

Niemniej zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018r. 3. do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (czyli powstałych przed 9 lipca 2018r.) i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym.

A zatem termin przedawnienia roszczeń dla kredytobiorców frankowych będących konsumentami wynosi nadal 10 lat. Natomiast termin przedawnienia dla przedsiębiorców wynosi 3 lata.

Rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia roszczeń związanych z umową kredytu frankowego

Przez jakiś czas kwestia rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia roszczeń kredytobiorców w sprawach frankowych budziła szereg wątpliwości i sporów. Orzecznictwo sądów krajowych i unijnych wypracowało jednak korzystną dla kredytobiorców linię orzeczniczą.

W wyroku z 22 kwietnia 2021 r. (C-485/19, Profi Credit Slovakia s.r.o.) TSUE stwierdził, że zasada skuteczności prawa wspólnotowego stoi na przeszkodzie przyjęciu, że bieg terminu przedawnienia roszczenia konsumenta o zwrot kwot wpłaconych nienależnie na podstawie nieważnej umowy rozpoczyna się od dnia powstania bezpodstawnego wzbogacenia. W wyroku z 10 czerwca 2021 r. (sprawach połączonych od C-776/19 do C-782/19 BNP Paribas Personal Finance SA) TSUE wykluczył możliwość uznania, że termin przedawnienia roszczeń konsumenta nie może upłynąć zanim konsument nie uzyska wiedzy o nieuczciwym charakterze warunku zawartego w przedmiotowej umowie. W wyroku z 9.7.2020 r. (w sprawach połączonych C-698/18 i C-699/18 SC Raiffeisen Bank SA) TSUE stwierdził, że roszczenie kredytobiorcy o zwrot kwot nienależnie zapłaconych na rzecz banku na podstawie nieważnej umowy nie może podlegać trzyletniemu terminowi przedawnienia, którego bieg rozpoczyna się od pełnego wykonania umowy – co może mieć znaczenie zwłaszcza w przypadku, w którym konsument dokona przedterminowej spłaty całego kredytu. Kontynuując tę linię orzeczniczą w wyroku z 8.9.2022 r. (w połączonych sprawach od C-80/21 do C-82/21 D.B.P.) TSUE stwierdził, że przepisy dyrektywy 93/13, analizowane w świetle zasady skuteczności, stoją na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym dziesięcioletni termin przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta rozpoczyna swój bieg każdorazowo w dniu spełnienia przez niego podlegającego zwrotowi świadczenia.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 maja 2021 r. (sygn. akt: III CZP 6/21), kierując się orzecznictwem TSUE wskazał, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Dopiero wówczas kredytobiorca może wezwać bank do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

W przedmiocie przedawnienia istotne jest również orzeczenie TSUE z dnia 14 grudnia 2023 r. (sprawa C-28/22), w którym Trybunał wskazał, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą w następstwie uznania za nieważną umowy kredytu hipotecznego zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem z uwagi na zawarte w tej umowie nieuczciwe warunki termin przedawnienia roszczeń tego przedsiębiorcy wynikających z nieważności rzeczonej umowy rozpoczyna bieg dopiero od dnia, w którym staje się ona trwale bezskuteczna, podczas gdy termin przedawnienia roszczeń tego konsumenta wynikających z nieważności tej umowy rozpoczyna bieg w chwili, w której dowiedział się on lub powinien dowiedzieć się o nieuczciwym charakterze warunku powodującego tę nieważność. Podsumowując bieg terminu przedawnienia dla przedsiębiorcy nie może rozpoczynać się później niż dla konsumenta.

Podsumowanie

Aktualnie orzecznictwo zarówno sądów polskich, jak i orzecznictwo unijne, jest obecnie bardzo korzystne dla „frankowiczów”, co wpływa na zwiększającą się liczbę pozwów przeciwko bankom.

Większość „frankowych” problemów została już rozstrzygnięta, co dodatkowo zachęca konsumentów do dochodzenia swoich praw przed sądem. Niemniej należy pamiętać, że każda sprawa jest inna i wymaga analizy ze strony profesjonalnego prawnika, zwłaszcza w przedmiocie ewentualnego przedawnienia roszczeń.