Spłacony kredyt frankowy i możliwe żądania

Obecnie Kredytobiorcy, którzy zaciągnęli kredyty indeksowane lub denominowane w walutach obcych, a najczęściej frankach szwajcarskich (CHF), mają już świadomość, że umowa kredytu, którą podpisali, zawiera abuzywne klauzule umowne. Ze względu na nagłośnienie problemów frankowych, liczne publikacje i orzecznictwo nikt raczej nie ma wątpliwości, że wzorce umów kredytu narzucane przez banki zawierały w większości przypadków klauzule niedozwolone i niekorzystnie wpływały zarówno na warunki wypłaty, jak i spłaty kredytu, prowadząc do nadmiernych kosztów i strat dla kredytobiorców. Aktualne orzecznictwo w sprawach frankowych jest bardzo korzystne dla kredytobiorcówów, a w przeważającej większości zapadają wyroki ustalające nieważność zawartych umów. Czy jednak kredytobiorcy, którym udało się spłacić cały kredyt mogą liczyć na podobne możliwości prawne?

Roszczenia kredytobiorców w związku z nieważną umową kredytu

W pierwszej kolejności omówimy klasyczną sytuację kredytobiorcy, który zawarł z bankiem umowę kredytu denominowanego lub indeksowanego kursem waluty obcej i jest w trakcie spłacania go. W takiej sytuacji można dochodzić łącznie dwóch roszczeń:

1. ustalenia przez sąd nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z nieważności umowy kredytowej – oznacza to unieważnienie umowy, tak jakby nigdy nie została zawarta;
2. zapłaty – kredytobiorca domaga się od banku zwrotu nienależnie pobranych kwot rat i poniesionych kosztów okołokredytowych wraz z odsetkami liczonymi obecnie od dnia wezwania banku do zapłaty, które poprzedza wystąpienie z powództwem przeciwko bankowi. Większość kwestii dotyczących kredytów indeksowanych bądź denominowanych została rozstrzygnięta na korzyść kredytobiorców, co powoduje, że kredytobiorcy coraz chętniej podejmują działania przeciwko bankom. Kredytobiorcy, którzy nie spłacili jeszcze kredytu, a wystąpili z pozwem mogą również uzyskać zabezpieczenie swojego roszczenia polegające na wstrzymaniu obowiązku dalszego spłacania rat kredytu w trakcie postępowania sądowego, co znacząco ułatwia procedurę dochodzenia roszczeń w sporze z bankiem.

Możliwość pozwania banku w przypadku całkowitej spłaty kredytu frankowego

Z uwagi na korzystne orzecznictwo krajowe i unijne, osoby dotknięte wadliwą umową kredytu frankowego, którym udało się już spłacić cały kredyt, zastanawiają się, czy mogą podjąć jeszcze jakiekolwiek działania w celu poprawy swojej sytuacji. Czy spłata kredytu powoduje, że nie jest już możliwe pozwanie banku? Kwestia ta była przedmiotem rozważań zarówno Rzecznika Finansowego, jak i sądów powszechnych. Aktualnie w orzecznictwie panuje pogląd, zgodnie z którym nawet po całkowitej spłacie kredytu kredytobiorca zachowuje prawo do dochodzenia roszczeń od banku. Potwierdzają to liczne orzeczenia sądowe, między innymi:

• Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., w sprawie o sygn. akt: III CZP 29/17, w której wskazano, że zarówno na gruncie art. 353¹ i art. 58 § 2, jak i art. 388 k.c. decydujące znaczenie w ramach kontroli czy postanowienia umowy kredytu są niedozwolone, mają okoliczności istniejące w chwili zawarcia umowy. Sąd Najwyższy podkreślił, że z przepisów Dyrektywy 93/13, interpretowanych z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wynika jasno, że ocena niedozwolonego charakteru postanowienia nie może uwzględniać okoliczności powstałych po zawarciu umowy – w tym także sposobu stosowania postanowienia umowy w praktyce.
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 2017 r., w sprawie o sygn. akt: IV CSK 285/16, w którym SN orzekł, że zgodnie z art. 384² k.c. i art. 4 ust. 1 Dyrektywy 93/13 ocena postanowienia powinna być dokonywana według stanu z chwili jej zawarcia oraz w okolicznościach jej zawarcia, przy uwzględnieniu umów pozostających z nią w związku i że nie są objęte tą oceną kwestie związane z wykonywaniem umowy.

Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że ocena czy bank stosował w umowie kredytu klauzule niedozwolone, dokonywana jest tylko i wyłącznie z perspektywy momentu zawarcia umowy. Sąd, badając ważność umowy kredytu frankowego, nie powinien brać pod uwagę okoliczności powstałych po zawarciu umowy, związanych z jej wykonywaniem. W konsekwencji, sam fakt całkowitej spłaty kredytu nie wpływa na ocenę, czy umowa kredytu zawierała klauzule abuzywne i czy była ważna. Zatem kredytobiorcy, którzy całkowicie spłacili swój kredyt, mają możliwość podjęcia postępowania przeciwko bankowi.

Roszczenia kredytobiorców w przypadku spłaconego kredytu

Sytuacja prawna kredytobiorców, którzy spłacili swój kredyt w całości, jest korzystna – podobnie jak osoby wciąż spłacające kredyt, mogą dochodzić swoich roszczeń, jednak z pewnymi modyfikacjami w zakresie żądań pozwu. Po spłacie kredytu, kredytobiorcy nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z nieważnej umowy, natomiast mogą żądać od banku zwrotu wszystkich wpłaconych na jego rzecz kwot uiszczonych w ramach świadczenia nienależnego.

Podstawę prawną roszczenia o zapłatę stanowi wówczas art. 405 w zw. z art. 410 § 1 kodeksu cywilnego, dotyczący zwrotu nienależnego świadczenia. Kredytobiorca domagać się zatem może zwrotu wszystkich spłaconych rat i kosztów okołokredytowych. W takim przypadku Sąd zbada abuzywność postanowień umowy i przesłankowo stwierdzi jej nieważność, a następnie zasądzi kwoty zgodnie z żądaniem pozwu.

Podsumowanie

Nawet całkowita spłata kredytu indeksowanego lub denominowanego nie przekreśla możliwości dochodzenia roszczeń od banku. Kredytobiorcy, którzy spłacili kredyt również mają prawo do walki o zwrot nienależnie pobranych kwot. Niezwykle istotna jest prawidłowa analiza umowy kredytu, odpowiednie przygotowanie żądań pozwu i strategii postępowania. Warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w sprawach frankowych, który pomoże w przygotowaniu pozwu, zgromadzeniu niezbędnych dokumentów, reprezentacji przed sądem i doradztwie w kwestiach prawnych.